Gökhan Karakaş – Geçtiğimiz yaz ortaya çıkarak adeta sarı felakete dönüşen müsilajın izini sürdüğümüz dalışlara Beylikdüzü ve Büyükçekmece kıyılarında devam ettik. Marmara Denizi’nde son yılların en büyük deniz salyası (müsilaj) yoğunluğu, 2021 yazında balık yuvalarının ve tüm deniz ekosisteminin üzerini
halı üzere kaplamıştı.
Balıkçıların av dönemini erken kapatmasını sağlarken turizm iktisadına büyük ziyan veren müsilaj büyük bir etraf felaketine dönüşürken en büyük ziyanı su altındaki canlılara vermişti. Balıklar bulunduğu bölgeleri terk ederken kaçamayan canlılar sarı felaket nedeniyle hayatlarını kaybetmişti. Yaz başından beri sürdürdüğümüz dalışlarla müsilajın yıkıcı tesirini araştırırken İstanbul’un batısındaki bölgelerde sorunun hala devam ettiğini gözlemledik. Batı İstanbul Dalış Merkezi’nin tecrübeli sualtı eğitmenleriyle gerçekleştirdiğimiz dalışlarda karşımıza çıkan yavru kırlangıç balıkları tüm aksiliklere karşın denizin kendisine gelmeye başladığını gösterdi.
Çubuk müsilaj tehdidi
Marmara Denizi’ni kullanarak 1990’lı yıllara kadar gittiği Karadeniz’de bile sıkça görülen kırlangıç balığı, 2021 yazında adeta yok olmuştu.
Beylikdüzü ve Büyükçekmece kıyısındaki dalışlarda yavru bireylerin deniz ekosistemine katıldığını görmek umutlarımızı artırdı. Pak kumluk derinlikleri tercih eden vatozların da bölgeye döndüğü görülürken kaya balıkları ve horozbina balıklarının dalışlarımız sırasında kendilerini göstermesi 2022 yazında ekosistemin kendisini toparladığının işareti olarak yorumlandı.
Fakat bilim insanlarının “çubuk müsilaj” dediği tortu katmanının hareket edemeyen canlılar üzerini örttüğü ve baskısının devam ettiğini gözlemledik. Dalışlarımız sırasında yosun, deniz yıldızı ve midye üzere hareketsiz canlılar kadar yengeç ve salyangoz üzere hareket kabiliyeti az canlıların kirlilikten etkilendiğini gördük. Yengeçlerin üzerini kaplayan tortuyla yosunların üzerindeki tortunun tıpkı olduğu belirlenirken çubuk müsilaj ya da askıda müsilaj isimli cinsin tesirini gözlemledik. Farklı derinliklerde bulunabilen ve bulunduğu ortamda su hareketleriyle yer değiştirerek canlıların üzerini kaplayan çubuk müsilajın imgeyi bulanık hale
getirdiği üzere kirliliği de devam ettirdiğini belirledik.
Batı İstanbul Dalış Merkezi yetkilisi ve sualtı görüntüleme uzmanı Cumhur Ayar, “Müsilajla geçen yıl ortadan kaybolan taban balıklarının kıyılara geldiğini görmek umut veriyor. Kırlangıç üzere hassas tiplerle vatoz üzere çok bilinen lakin son devirde buraları terk eden cinslerin taban yapısına dönmesi, giden öteki tiplerin de geleceğinin işareti. Lakin hareketsiz canlıları ve kayalık yapısını kaplayan müsilaj tortusunun yok olması için Marmara Denizi’nin sıkı tedbirlerle korunması şart” dedi.
‘İleri biyolojik arıtma zorunluluktur’
Görüntüleri inceleyen Bandırma Onyedi Eylül Üniversitesi Denizcilik Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Mustafa Sarı ise, müsilaj oluşumu için tüm kaidelerin devam ettiğini belirtirken işe Marmara Denizi’ni atık çukuru olarak kıymetlendirmekten vazgeçerek başlamak gerektiğini belirtti. Marmara Denizi’ne 40-50 yıldır verilen evsel, endüstriyel ve ziraî atıkların denizi ağır bakım hastasına dönüştürdüğünü belirten Prof. Dr. Mustafa Sarı, taban balıklarının dönüşünün umudun hala sürdüğünün işareti olarak algılanması gerektiğinin altını çizdi. Prof. Dr. Sarı, “Müsilajın bittiğini düşünmek kusur olur.
Oysa tam bilakis geçen yıl yüzeyde gördüğümüz köpük kıvamındaki müsilaj toplam müsilajın binde biri değildi.
Müsilaj deniz yüzeyi ile 30 metre derinliğe kadar olan ışıklı bölgede gerçekleşen bir ekolojik felakettir ve çok azı yüzeye çıkar. Büyük kısmı deniz tabanına çöker. Kimi canlıları öldürürken kimilerinin yer değiştirmesini sağlamıştı. Kıyıdaki sünger topluluklarının tamamına yakını ölmüştü.
Deniz çayırlarının bir kısmı tahrip olmuştu. Üreme periyodunda balıkları görmek hoş fakat müsilajın neden değil sorun olduğunu bilmeliyiz. Marmara’nın orjinal yapısını, kırılgan ekosistemini, iklim değişimini, biyolojik çeşitliliğini dikkate alan yeni bir atık idare siyasetine muhtaçlığımız var. 22 unsurluk Marmara Denizi Hareket Planı’nın tam manasıyla eksiksiz uygulanması gerekiyor. Çubuk müsilajın tesirini sürdürdüğünü görüyoruz. İleri biyolojik arıtmaya geçmeliyiz” dedi.
Belgesel Bir Umut Marmara YouTube
