Türkiye, dezenflasyon sürecinde maksatlara emin adımlarla ilerliyor. Mevduat faizlerinin yüzde 50’ye ulaşması ile Türk tahvillerine ilgi artıyor. Deva trade olarak isimlendirilen döviz girişi ve KKM’den çıkışların artmasıyla dolar kuru uzun vakittir 33 lira bandında seyrediyor. Fakat bu durumun hem düzgün hem de makus tarafı bulunuyor. Uygun tarafından bakılınca bir çok kesimde fiyatlarda düşüş süreci başladı. Liste fiyatlarında olmasa da birçok dalda el altından eser fiyatlarında indirime gidiliyor. Başka taraftan bakıldığında ise finansa erişemediği için ellerindeki stokları bozduran endüstrici ve esnafı güç günler bekliyor. Kimi kardan ziyan ederken kimi artan maliyetlerle boğuşuyor.
PEKİ PİYASALARDA NE OLUYOR?
Türkiye’nin 81 vilayetinde 100 bin esnafa hizmet veren pazar yeri platformu ToptanTR CEO’su Sezgin Şener piyasalarda yaşananları şöyle özetliyor:
“Piyasada fiyat artışlarını ya da düşüşlerini en süratli biz hissederiz. Zira, un, şeker, çay, tıraş bıçağı, yara bandı, kırtasiye eseri; ne ararsanız satıyoruz. Natürel her eserin bir fiyat endeksi var. Mesela çayın kilosu 100 lira diyelim. Toptancının elinde 10 ton çay var. Daha evvelden 100 liralık çaya 95 lira fiyat verdiğinizde çok süratli bir formda satılırdı. Artık bırakın 90 lira fiyat vermeyi 75-80 lira diyorsunuz, alan yok. Zira piyasada para yok. Meğer firmanın o eseri satıp, tahsilat yapıp çekini ödemesi gerekiyor. Bu süreçte yüksek faizlerden ötürü para da bulunmuyor. Meskeni, arabayı satmak istiyor lakin nakde çevirmesi vakit alıyor. O vakit ne yapıyor? Stokundaki eseri düşük fiyata satıp nakde çeviriyor. Yani fiyat kırmak zorunda kalıyor. Firmalar şu an stoktaki eserleri satışa çıkarmaya başladı. Enteresandır ki firmalar hâlâ liste fiyatlarını artırıyor. İndirimleri ise el altından yapıyorlar. Temmuz ayında bize geçilen listelerde birçok eserin fiyatına yüzde 20 artırım oldu. Lakin dediğimiz üzere siz 100 liralık bir su almak istediğinizde el altından 60 liraya veren de 90 liraya veren de var. Bu durum emlak dalı için de geçerli. Firma 10 milyon liralık daireyi el altından 7 milyon liraya satıyor. İfşa olmamak için emlakçıyla ilan vermiyor. Yakınlarındakilerine, eşe dosta 10 milyon liralık meskeni 7 milyon liraya bırakıyor.”
FİYATLARA ÖN YÜKLEME YAPTILAR, ORTADA KALDILAR
Piyasalarda yaşanan bu durumda firmaların da hissesi olduğunu lisana getiren Şener, “Son iki yıldır fiyatlar daima arttığı için devamlı stok yapıldı. Üretici, toptancı, bayiler ve marketler.. Hepsi bu süreçte stok yaptı. Stok yapmakla kalmadı, dolar kuru 33 lira iken eserin fiyatını yıl sonu gayesi olan 37-38 liraya nazaran belirledi. Yani daha dolar kuru artmadan fiyatları zamladılar. Dolar kuru uzun vakit stabil kalınca, elektriğe yüzde 38 artırım gelince, gaza artırım gelince bu sefer maliyetler arttı. Şu an ziyan etmeye başladılar.” dedi.
Fiyat artışlarındaki zincirin birinci kez bozulduğuna dikkati çeken Şener, “Firmalar iki yıldır fiyatları artırıyordu. Piyasalarda fiyatlandırma sistemi bozuktu lakin firmalar ayakta kalıyordu. Bilhassa son iki ayda toptancı firmalar batmaya başladı. Bursa’da batan büyük toptancılar var. Tıpkı durum İstanbul, İzmir ve Antep’teki toptancılar için de geçerli. Kimi marketler borçlarını ödeyemez duruma geldi. Bu durumu yıl sonuna kadar daha fazla hissedeceğiz.” diye konuştu.
“HERKES FEDAKARLIK ETMELİ”
Sezgin Şener, hem işletmelerin hem de firmaların bu süreçte fedakârlık etmesi gerektiğini belirterek şunları kaydetti:
“Mesela elektriğe haziran ayında yüzde 38 artırım yapıldı. Artırım oranında yıl sonu enflasyon maksadı olan yüzde 38 baz alındı. Sonuç olarak elektrik ve gaza yapılan artırımlarda da önden yükleme yapıldı. Sen güce yüzde 38 artırım yaparsan endüstricinin eli ayağı dolaşıyor. O vakit devlet de yüzde 38 artırımı yıla yaymalı. Ayrıyeten şu an ihracatçı düşük kur sebebiyle sıkıntı durumda.” dedi.