Zaman içinde ve kültürler ortasında evrimleşen birçok batıl inanç üzere, Cuma 13’ünün kesin kökenlerini belirlemek zordur. Lakin bildiğimiz şey, hem Cuma’nın hem de 13 sayısının tarih boyunca belli kültürlerde uğursuz kabul edildiğidir.
13. CUMA NEDEN UĞURSUZ?
Birçok kişi 13 sayısının uğursuzluğunun İncil’den kaynaklandığını düşünüyor.
13. Cuma’nın uğursuz kabul edilmesinin kesin kökeni bilinmiyor lakin muhtemelen Hristiyan dininden geliyor. Örneğin, İncil’de İsa’ya ihanet ettiği söylenen Yahuda, Son Akşam Yemeği’ndeki 13. konuktu.
Hz. İsa’ya ihanet eden Yahuda’nın, Son Akşam Yemeği’ne oturan 13. konuk olduğu düşünülüyor.
Bugün bile yemek masasında 13 kişinin oturması uğursuzluk sayılır ve kimileri masaya bir oyuncak ayı koyup davetli sayısını 14’e çıkarır!
Batıl inanç yerleşmiş üzere görünüyor. Birtakım otellerde 13 numaralı oda bulunmazken, birçok yüksek binada 13. kat ‘yok’ ve direkt 12’den 14’e geçiliyor.
Bazı havayolları da uçaklarında 13 numaralı sıranın bulunmasını reddediyor.
Britanya’da cuma günü bir vakitler Cellat Günü olarak bilinirdi zira ekseriyetle mevte mahkûm edilen şahıslar bu günde asılırdı.
Charles Panati, “Her Gün Şeylerin Harikulâde Kökenleri” isimli kitabında lanetli olma kavramını, yaramazlık yaradanı Loki’nin Valhalla’da bir ziyafete davetsiz girmesiyle katılan ilahların sayısının 13’e ulaşmasıyla İskandinav mitolojisine kadar götürür.
Panati, batıl inancın İskandinavya’dan Avrupa’nın güneyine yayıldığını ve Hristiyanlık periyodunun başlangıcında Akdeniz boyunca yeterlice yerleştiğini açıklıyor. Sayıların rahatsız edici gücünün, Son Akşam Yemeği kıssasıyla pekiştirildiği yer burasıydı; bu akşam yemeğine Maundy Perşembe günü İsa Mesih ve havarileri katılıyordu. Gelen 13. ve en makus şöhretli konuk olan Judas Iscariot, İsa’ya ihanet eden ve Yeterli Cuma günü çarmıha gerilmesine yol açan havariydi.
KABİL’İN KARDEŞİ HABİL’İ ÖLDÜRDÜĞÜ GÜN
İncil geleneğinde, uğursuz cuma kavramının kökeni çarmıha gerilmeden bile öncesine dayanır: Cuma gününün, Adem ile Havva’nın Bilgi Ağacı’ndan yasak meyveyi yediği gün olduğu; Kabil’in kardeşi Habil’i öldürdüğü gün olduğu; Süleyman Tapınağı’nın yıkıldığı gün olduğu ve Nuh’un gemisinin Büyük Tufan’da yelken açtığı gün olduğu söylenir.
Ancak 19. yüzyıla kadar Cuma 13 talihsizlikle eşanlamlı hale gelmedi: Steve Roud’un “The Penguin Guide to the Superstitions of Britain and Ireland” kitabında açıkladığı üzere, Cuma ve 13 sayısının birleşimi Viktorya periyoduna ilişkin bir icat. 1907’de Thomas W. Lawson’ın tanınan romanı “Cuma, On Üçüncü”nün yayınlanması, tarihin etrafındaki batıl inançlardan yararlanarak borsayı kasıtlı olarak çökerten sahtekâr bir aracının öyküsüyle hayal gücünü ele geçirdi.
1980’lere süratlice ilerleyelim ve dehşet sineması serisi “Friday the 13th”te Jason Voorhees isimli hokey maskeli bir katil şöhreti garantiledi. Sonra Dan Brown’ın 2003 tarihli romanı “The Da Vinci Code” geldi ve batıl inancın 13 Ekim 1307 Cuma günü Tapınak Şövalyeleri’nin yüzlerce üyesinin tutuklanmasıyla başladığına dair yanlış savın popülerleşmesine yardımcı oldu.
13. CUMA BÜYÜLÜ NİYETİN BİR ÖRNEĞİ
Buffalo Üniversitesi’nden emekli antropoloji profesörü ve “Büyü ve Cadılığın Antropolojisini Yine Düşünmek: Doğal Olarak İnsan” başlıklı kitabın muharriri Dr. Phil Stevens , geçen yıl USA TODAY ile bu tatil hakkında ve neden “büyülü düşüncenin” bir örneği olduğu hakkında konuştu.
Stevens, Cuma 13’ü etrafındaki batıl inancın büyülü niyetin bir örneği olduğunu düşünmeyi sevdiğini söyledi. Büyülü niyetin, birinin, aksi takdirde ilgisiz olan iki şey ortasında nedensel bir alaka olduğuna inanması olduğunu söylüyor. Örneğin, Cuma ve 13, tıpkı güne denk geldiklerinde farklı bir nitelik kazanıyor.
Özetlemek gerekirse 13. Cuma’nın uğursuz olarak görülmesinin esas nedenleri:
Hristiyanlıkta 13 sayısı: Hristiyan inancında, Son Akşam Yemeği’nde 13 kişinin bulunması uğursuzluk olarak kabul edilir. İsa’nın havarilerinden biri olan Yahuda’nın İsa’yı ele vermesi ve akabinde İsa’nın Cuma günü çarmıha gerilmesi, 13 ve Cuma günlerinin makûs anılarla ilişkilendirilmesine yol açmıştır.
Cuma gününün manası: Orta Çağ’da, Avrupa’da Cuma günleri idamlar ve cezalandırmaların gerçekleştiği gün olarak kabul edilirdi. Bu durum, Cuma gününün berbat olaylarla anılmasına neden oldu.
Tapınak Şövalyeleri: 13 Ekim 1307 Cuma günü, Fransa Hükümdarı IV. Philippe’in buyruğuyla Tapınak Şövalyeleri tutuklanıp azaba maruz kaldılar ve bu olay, Cuma gününün uğursuz kabul edilmesine katkıda bulundu.
Numeroloji: 12 sayısı, Batı kültürlerinde harika ve tam kabul edilirken (12 ay, 12 havari, 12 burç), 13 sayısı tertibin dışına çıkan bir sayı olarak görülür ve bu nedenle uğursuzlukla ilişkilendirilmiştir.