Mark Galeotti, Akademisyen-Yazar
Rusya Devlet Lideri bugün 70 yaşına giriyor. “We Need To Talk About Putin” (Putin Hakkında Konuşmalıyız) kitabının müellifi, İngiliz akademisyen Mark Galeotti, Ukrayna’ya açtığı savaş ile bugün giderek “yalnız bir otokrat” görünümü veren Putin’in nasıl bu noktaya geldiğini yazdı.
Putin’in fikir yapısını şekillendiren ve Batı’dan giderek uzaklaşmasına sebep olan yedi kilit olay:
Judoya başlaması, 1964
Putin 1952’de Leningrad’da (bugünkü adıya St Petersburg) dünyaya geldiğinde, kent hâlâ 2. Dünya Savaşı sırasındaki 872 günlük kuşatmanın yara izlerini taşıyordu.
Putin okulda, haşin ve doğuşçu bir çocuktu. O zamanlardaki en yakın arkadaşı Putin’i “Herhangi biriyle hengameye tutuşabilirdi zira kimseden korkusu yoktu” kelamlarıyla anlatıyor.
Ancak fizikî olarak narin bu çocuğun, sokak çetelerinin istila ettiği bu kentte, kendisine avantaj sağlayacak bir şeylere gereksinimi vardı. 12 yaşında evvel Rus dövüş sanatı olan samboyu yapmaya başladı, sonra judoya geçiş yaptı.
Kararlı ve disiplinli bir atletti. 18 yaşında judoda siyah kemerini kazandı ve ülke çapındaki yarışta kendi yaş kümesinde 3. oldu.
Tabii ki bu judo geçmişi, o vakitten bu yana Putin’le ilgili dikkatle yaratılan maço kimliğin bir modülü oldu.
Judo geçmişi Putin’in “tehlikeli bir dünyada kendinize güvenmeniz gerektiği” inancını da doğruluyordu.
Ve kendi kelamlarıyla devam edersek “Ancak tıpkı vakitte şunu da aklınızdan çıkarmamalısınız; hengame kaçınılmazsa birinci darbeyi siz vurun, ve o kadar sert vurun ki rakibiniz ayağını kaldırıp size vuramasın”.
KGB’ye iş başvurusu yapması, 1968
O devirde Leningrad’da 4 Liteyny Prospekt adresi insanların gitmekten kaçındığı bir yerdi, zira burası Rus İstihbarat Servisi KGB’nin kentteki ana ofisiydi.
Stalin periyodunda burada sorgudan geçen çok sayıda insan sonunda kendini gulag çalışma kamplarında bulmuştu.
Buna karşın, Putin şimdi 16 yaşındayken bu binaya girerek kırmızı halıdan resepsiyona yanlışsız yürüdü ve onu şaşkınlıkla izleyen görevliye “KGB’ye nasıl girebileceğini” sordu.
Putin’e işe alınabilmesi için askerliği yapmış ve üniversite bitirmiş olması gerektiği söylendi. Hukuk okumasının işini kolaylaştıracağı bilgisini de alan genç Putin, sonra kararlı bir formda hukuk fakültesini bitirdi ve giriş kurallarını yerine getirerek KGB’de işe alındı.
Sokakta yolunu bulmayı öğrenmiş olan Putin için, KGB kentteki en büyük çeteydi. Komünist Parti’yle kontağı olmayan bir şahsa bile güvenlik ve ilerleme imkanı sağlıyordu.
Ama daha da değerlisi, burasının ona “gidişata istikamet veren insanlardan biri” olma fırsatı sunmasıydı. Putin’in gençken izlediği casusluk sinemalarından aldığı derslerle ilgili dediği üzere; “Bir casus binlerce insanın mukadderatını değiştirebilir”.
Çevresini kuşatan çete, 1989
Tüm umutlarına karşın, Putin’in KGB’deki mesleği istediği hıda ilerlemedi.
Güvenilir ve sağlam bir çalışandı ancak ‘yüksekten uçmuyordu’.
Bu yüzden Almanca öğrenmeye karar verdi ve bu onun 1985’de KGB’nin Dresden (Almanya) ofisinde görevlendirilmesini sağladı.
Putin burada rahat bir hayat sürerken, Kasım 1989’da Doğu Almanya rejimi şok edici bir süratle çökmeye başladı.
5 Aralık’ta Dresden’deki KGB binası bir çete tarafından kuşatıldı. Putin can havliyle en yakındaki Kızıl Ordu garnizonunu arayarak muhafaza istedi lakin “Moskova’dan buyruk gelmeden hiçbir şey yapamayız ve Moskova’da çıt çıkmıyor” cevabını aldı.
Putin bu olayda, merkezi güçlerin ansızın çökebileceği korkusunu tattı. Periyodun Sovyetler Birliği önderi Mikail Gorbaçov’un yaptığı, yani muhalif bir hareketle karşılaştığında süratle ve kararlılıkla karşılık vermemek, Putin’e nazaran bir yanılgıydı ve bu “hatayı” tekrar etmemeye karar verdi.
“Petrol ve Gıda” programına arabuluculuk etmesi, 1992
Sovyetler Birliği küçülüp dağılmaya hakikat giderken, Putin KGB’den ayrıldı ve artık ismi St Petersburg olan Leningrad’ın reformcu belediye liderinin yanında çalışmaya başladı.
Ekonomi özgür düşüşteydi ve Putin, 100 milyon dolar kıymetindeki petrol ve metal karşılığında kent halkının muhtaçlığı olan gıdayı almayı sağlayacak muahedeyi yapmakla görevlendirilmişti.
Pratikte kimse bu mutabakat sonunda ortalıkta bir yiyecek görmedi.
Ama, süratle kapatılan bir araştırmaya nazaran; Putin, arkadaşları ve kentin gansgterleri bu parayı ceplerine indirmişti.
“90’ların yabanî dünyasında” Putin siyasi tesirin, paraya dönüştürülebilir bir meta olduğunu ve çete üyelerinin “kullanışlı müttefikler” olabileceklerini öğrendi.
Çevresindeki herkes bulunduğu pozisyondan faydalanırken, o neden bunu yapmasındı ki?
Gürcistan işgali, 2008
Putin 2000 yılında Devlet Lideri olduğunda, Batı ile olumlu alakalar kurabilme umudunu taşıyordu – kendi deyişiyle buna eski Sovyetler Birliği genelinde bir tesir alanı oluşturmak da dahildi.
Ama umudu süratle hayal kırıklığına ve akabinde öfkeye dönüştü. Batı’nın bilfiil Rusya’yı izole edip, küçük düşürmeye çalıştığına inanıyordu.
Gürcistan’ın o dönemki cumhurbaşkanı Mihail Saakaşvili ülkesinin NATO üyesi olmak istediğini açıkladığında Putin öfkeden mecnuna döndü. Gürcistan’ın Rusya yanlısı ayrılıkçı bölge Güney Osetya’da yine denetimi ele geçirme teşebbüsünü de bir mazeret olarak kullanarak, bu ülkeye operasyon başlattı.
Rus ordusunun Gürcistan’ı mağlubiyete uğratıp, Saakaşvili’yi küçük düşürücü bir barış mutabakatına zorlaması yalnızca beş gün sürdü.
Batı öfkeden köpürmüştü lakin yeniden de bunun üzerinden şimdi bir yıl bile geçmeden periyodun ABD Lideri Barack Obama, Rusya ile ilgileri “resetleme” (yeniden başlatma) teklifinde bulundu.
Hatta 2018 Dünya Futbol Şampiyonası’nın konut sahipliği verilerek, Rusya ödüllendirildi.
Bu olanlar Putin’in güce dair inancını pekiştirdi. Artık açıktı ki güç kullanmak işe yarıyordu; zayıf ve istikrarsız Batı öfleyip pöfleyecek, lakin sonunda kararlı bir irade karşısında geri adım atacaktı.
Moskova’daki protestolar, 2011-2013
2011’deki parlamento seçimlerinde usulsüzlük yapıldığına dair çok yaygın ve haklılık hissesi da olan kamuoyu görüşü, sokakları hareketlendirdi.
Putin’in 2012’deki seçimlerde tekrar aday olacağı açıklaması ise protestoları daha da alevlendirdi.
Moskova’daki Bolotnaya Meydanı ile özdeşleşen protestolarda binlerce kişi sokağa çıktı. Bu, Putin idaresindeki Rusya’da birinci büyük çaplı muhalif halk hareketiydi.
Putin, protestoların Washington tarafından ateşlendiği, yüreklendirildiği ve yönetildiğine inanıyordu ve direkt devrin ABD Dışişleri Bakanı Hillary Clinton’ı suçluyordu.
Putin için artık şu açıktı; kılıçlar çekilmişti ve Batı direkt kendisinin üzerine geliyordu. Yani artık savaş başlamıştı.
Covid karantinası, 2020-2021
Covid-19 salgını dünyayı büsbütün durma noktasına getirirken, Putin otokratlar için bile alışılmadık derecede sert bir karantinaya girdi.
Onunla görüşecek bireyler iki hafta boyunca güvenlik güçlerinin denetimi altında karantinaya alınıyor, akabinde mikropları öldüren ultraviyole ışınlarının verildiği bir koridordan geçiyor ve dezenfektanla ‘yıkanıyordu’.
Bu periyotta Putin’le yüz yüze görüşebilen müttefiklerinin ve danışmanlarının sayısı dramatik halde azaldı. Etrafında yalnızca, sayısı bir elin parmaklarını geçmeyen ve onun her şeyine “evet” karşılığını veren “sadık şahinler” kaldı.
Alternatif görüşlere kapalı ve sokağı da artık kendi gözüyle çok az görebilen Putin, bu ortam içinde tüm varsayımlarının gerçek olduğuna, tüm önyargılarının haklı olduğuna inandı ve böylelikle Ukrayna işgalinin tohumları atılmış oldu.
***Profesör Mark Galeotti, “We Need To Talk About Putin” (Putin Hakkında Konuşmamız Gerek) kitabının muharriri ve “Putin’in Savaşları” kitabı da yakında basılacak.