“Öncekilere sonrakilere, şimdiki bize ve ötekilere, görülenler ya da görülmeyenler, buradalar ancak burada değiller.”
Yukarıdaki cümle Midnight Club dizisinde geçen, izleyenlerin yüzünde hüzünle karışık bir gülümseme belirmesine sebep olan, izlemeyenlerin ise, altındaki derin manası düşündüğü etkileyici bir cümle.
“Midnight Club”, başlangıçta gotik bir biçimde başladığı için endişe kategorisinde bir dizi olarak algılanır. Lakin daha birinci kısımdan Guiness Rekorlar Kitabı’na giren dizinin, daha derin bir manası olduğunu düşünüyorum.
Evet, kurgusal olabilir ve içerisinde mistisizm barındırabilir. Fakat ölüm-mistisizm münasebeti, vefata karşı oluşturduğumuz bir savunma düzeneği değil midir? İzlemeyenlere, izlemelerini tavsiye etmekle birlikte, kısaca konusunda bahsedelim.
Ölümcül hastalıkları olan gençlerin, bir tedavi alternatifi kalmadığında, gelip yerleştikleri bir yurdu bahis alan dizide, yurdun tarihî süreci içinde “Midnight Club” ismini verdikleri ve gece yarısı bir şöminenin karşısında oturup birbirlerine endişe kıssaları anlattıkları, kendi alternatif sonları hakkında kurgular oluşturdukları ve birinci ölen kişinin öteki dünyadan bir işaret göndereceği konusunda mutabakat yaptıkları toplantıları anlatır.
Toplantılarda kıssalar, bir sonraki gece anlatılmak kelamıyla yarıda bırakılır. Kıssaların devamını merak etmeleri bir ömür emeli haline gelmiştir adeta… Gözlerinizi kapatın ve hayal edin. Ağır bir çalışma içerisindesiniz. Tahminen kendinize ayıracak vaktiniz bile yok. Gitmek istediğiniz yerler, gerçekleştirmek istediğiniz hayaller ve hedefler…
Bazılarınız nitekim çok memnun ve hayata umutla bakarken, kimileriniz umutsuz hatta tahminen de “ölsem de kurtulsam” kanıları içindeyken, bir anda sizi içten içe kemiren ve yavaş yavaş öldüren bir konukla yaşadığınızı öğreniyorsunuz. Bu en umutsuzu bile sarsan ve içinde “yaşamak istiyorum” kanısı uyandıran bir konuk. Tüm tedavi prosedürlerini deniyorsunuz. Hatta tahminen de evvelden dalga geçtiğiniz, inanmadığınız alternatif tıbbı bile. Benliğiniz sonuna kadar gayret etmek ve yaşamak isterken, bedeniniz sizi terk etmek istiyor.
Şu anda bu türlü bir hastalıkla çaba ediyor olabilirsiniz ya da bu hastalığa aday da olabilirsiniz. Hatta olabiliriz. Fakat içimizdeki umut ve hayat hedefimiz var olduğu sürece, ömür süremiz yalnızca bir sayıdan ibaret olacaktır. Unutmayalım, ölümcül bir hastalık sebebiyle, öleceği günü bekleyen bir birey yerine, son derece sağlıklı bir birey de trafik kazası vs. sebeplerle bir anda ölebilir. Öleceğimizi, ömrümüzü tehdit eden bir olay başımıza geldiğinde hatırlarız. Aslında hepimiz, vefatın içerisindeki su köpükleriyiz. Patladığımızda sonsuz bir kozmosa katılıyoruz. Yani ölmek, yaşamamak için bir mazeret değil. Öyleyse, kısa lakin dolu dolu geçen, ardınızda sizden izler taşıyan sonsuz bir hayat mı yoksa uzun ancak anlamsız geçen bir hayat mı tercihiniz olurdu?
İnsanlar, acıya kıyasla vefattan daha çok korkar. Bu çok tuhaf. Zira, ölünce bütün acılar diner.
-Jim Morrison
Sonsuzluk denizindeki kendi sonlu rotanızı bulmak
Yaşamak için bir nedeni olan insan her türlü nasıla katlanabilir.
-Nietzsche
Viktor Frankl, bu alıntıyı insanın mana arayışı kitabında kullanmıştır ve şunu da eklemeden geçemeyeceğim. Frankl’a nazaran, yaşamak acı çekmektir ve hayatta kalmak acıda bir mana bulmak demektir. 20. yüzyıl psikiyatrlarından Viktor Frankl, İkinci Dünya Savaşı sırasında bir toplama kampına götürülmüştür. Buradaki şartlar düşünüldüğünde, fizikî olarak çökmenin haricinde ruhsal durumu hayal etmek epey zordur. Hatta kamptan kurtulanların büyük bir kısmı fiziken kurtulsalar da anıları, geçmiş ve gelecek hayalleri kampın soğuk, ıssız ve rutubetli ortamlarında gezinmeye devam etmiş ve intihar etmelerine yol açmıştır. Pekala, kamptayken ve kamptan kurtulduktan sonra Frankl’ı hayatta tutan ne olmuştur sizce?
Frankl, yaşanılan acıların içindeki âlâ sebeplerin ve manaların bulunmasının acıyı, acı olmaktan çıkaracağını savunmuş ve kampta kendi üzerinde ve arkadaşları üzerinde bunu denemiştir. Savunduğu bu psikoterapiye de ‘logoterapi’ ismini vermiştir. Aslında hayatın her alanının bir istikrarda olması, sanıldığı üzere güzel değildir. Tansiyon ve uğruna gayret edilecek bir şeylerin olması bizi hayatta meblağ. Daima rahat ve inançta olduğunuzu düşünün. Ömrünüz kıymetini kaybeder ve varoluşsal boşluğa düşerdiniz. Bir şeyleri keşfetme isteği ve yaratıcılık bir durumdan rahatsız olma ya da bir soruna tahlil bulma kademelerinde gerçekleşir.
Yani rutinden çıkın ve rahatsız olun!
Viktor Frankl, imkânsızlıklarla dolu bir ortamda bunu nasıl uyguladı dersiniz?
Böyle bir ortamda hayatın manası, geçmişteki hoş günlerle gelecek ortasında bağ kurmakla mümkün olur. Viktor Frankl da bunu yapmış ve sıkıntı anlarında hayallerine sığınmış, geleceğine geçmişten manalar yüklemiş ve geleceği için bir maksat oluşturmuştur. Zihni eşinin imgesine tutunmuştu. Onun nitekim yaşayıp yaşamadığı o anda değerini yitirmiş ve ulaşmak istediği bir mana ve maksat haline gelmişti. Aslında, insan mutluluğun değil, keyifli olacağı bir nedenin peşinde.
Frankl, psikoterapilerinde danışanlarına “neden intihar etmiyorsunuz?” diye sorar. Bu soruya verilen yanıtlar tıpkı vakitte hayatımızın mana ve emellerinin yanıtını da içerir. Vefat döşeğindeki bir hastayla, hayatın manası hakkında sohbet ediyor olsaydık, hayatın kısa ya da uzun olmasının değerli olmadığını, “keşkelerin” pişmanlık yerine deneyim içerdiğini ve aslında bir muvaffakiyet hikayesi olduğunu, hayatımızdaki mana arayışının biz öldükten sonra da bizden izler bırakacağını söylerdi. Yani vücudumuz ölüyor olsa da umudumuz asla ölmezdi. Bunu hepimiz başarabiliriz. Pekala nasıl?
Hayatımızdaki trajediler ve yorumlama halimizi değiştirme
1) Acı: Acıyı bir kazanıma çevirin. Yaşadığınız acılar her vakit sizden bir şeyler alıp götürmez. Tıpkı vakitte bir şey de katar. Hayata bakışınız ve bağlanma haliniz değişir. Hayatın bedelini ve kısalığını gördüğünüz için vakti değerlendirmeniz başkalarından daha verimli bir hale gelebilir.
2) Suçluluk: Suçluluk kendini uyguna yanlışsız değiştirme imkanı verir.
3) Vefat: Hayatın geçiciliği daima vardır. Fakat mevte yakın olanlar başka insanlara nazaran bunun daha fazla farkındadır. Hayatlarımızı manalı hâle getirebilmek için hayatın geçiciliğini fark etmemiz gerekir.
Logoterapiye nazaran hayatın manasını üç formda keşfedebiliriz.
1) Üretimde bulunarak yahut iş yaparak
2) Bir şeyi deneyimleyerek yahut biriyle temas ederek (sevgi bağı)
3) Trajediyi zafere dönüştürerek (yaşadığınız trajedinin altında sizi geliştiren manası fark edin. Hiçbir tecrübe yalnızca olumsuz yahut yalnızca olumlu değildir. Her ikisini de içinde barındırır. )
Yaşadığınız olaylar karşısında mizah ve hayal gücünüze sığının. Hayal gücü bizi gerçeklikten koparmaz. Hayata farklı pencerelerden bakmamızı sağlayan bir araçtır.
Spinoza, Etika’da şöyle der; “bize acı veren hisler, onun berrak ve kesin bir fotoğrafını çizdiğimiz anda acı olmaktan çıkar.”
Acı çekmek, mutsuz olmak hayatımızın bir modülüdür. Bunu yaşamaktan kaçamayız. Her canlı acı çeker. Kıymetli olan acı çekme sürecine bir mana yüklemek, süreci kolaylaştırarak bunun sonucunda umudumuzu canlı tutacak bir kazanıma ulaşmaktır. Kolay olmaması yapamayacağımız manasına gelmez. Zira zihnimiz güçlü bir galaksi…