Online alışverişte iade oranları arttı. Bu durum, bir ‘iade ekonomisi’ yarattı. İade edilen eserlerin lojistiğinden tekrar değerlendirilme sürecine kadar uzanan bu iktisat, yeni yatırım başlıklarını iş dünyasına kazandırıyor. Bunlardan biri de ‘tersine lojistik’. E-ticaret şirketleri müşteri memnuniyeti için iade sistemlerini kolaylaştırdıkça bilakis lojistik yatırımlarında büyüme görüldü. Zira görüldü ki sistem, şirketleri yalnızca maliyetden korumakla kalmıyor; sürdürülebilir iktisada de katkı sağlıyor. Uzmanlar, tesirli aksine lojistik uygulamalarının, işletmelerin maliyetlerini yüzde 15 ila 30 oranında azalttığını söylüyor.
SÜRDÜRÜLEBİLİR EKONOMİ
Tersine lojistik bilhassa elektronik, dokumacılık ve otomotiv kesimlerinde öne çıkmış durumda. Örneğin elektronik eserlerde, iade edilen aygıtların tamir edilmesi ve tekrar satılması, hem çevreyi koruyor hem de yeni gelir kaynakları oluşturuyor. Dokumacılık kesiminde ise geri dönüşümlü kumaş kullanımı ve atık idaresi, sürdürülebilir moda anlayışının temel taşlarından biri. Ticaret Bakanlığı verilerine göre Türkiye’de e-ticaret hacmi 2023’te bir evvelki yıla nazaran yüzde 115.15 artarak 1.85 trilyon Türk Lirası düzeyine ulaştı.
İşlem sayısı da bir evvelki yıla nazaran yüzde 22.25 artarak 5.87 milyar adet oldu. Bakanlıkça 2024’te e-ticaret hacminin 3.4 trilyon Türk Lirası ve süreç sayısının da 6.67 milyar adet olacağı öngörülüyor. Memleketler arası Nakliyat ve Lojistik Hizmet Üretenleri Derneği (UTİKAD) Yönetim Kurulu Lideri Bilgehan Engin, bilakis lojistik faaliyetlerinin, tüm dünyada bilhassa pandemi ile değişen alışveriş alışkanlıkları ve büyüyen e-ticaret hacmi ile kıymet kazanan bir alan haline dönüştüğünü söyledi.
E-TİCARETTEKİ HİSSESİ YÜZDE 35
Tersine lojistiğin tüm e-ticaret hacminin yüzde 35’ine denk gelen değerli bir hissesi olduğunu belirten Engin, “Tersine lojistik, evvelce e-ticaret firmalarının kendi bünyelerinde organize ettikleri bir alandı. Memleketler arası e-ticarete bahis bir eşyanın iade süreçlerinde KDV iadesi, uyulması gereken mevzuat ve maliyetler işin içine giriyor. Büyüyen hacim, artan maliyetler ve yönetilmesi gereken envanter ile birlikte lojistik firmaları bu sürece daha fazla yatırım yapmak durumunda kaldı” dedi.
Peki aksine lojistiğin şirketlere maliyeti ne kadar? Engin, bunun değişkenlik gösterdiğini söyledi. Örneğin işin içine yurtdışı satış girdiğinde maliyet yükseliyor. Engin bu durumu şöyle anlattı: “Bazı durumlarda eserin gönderildiği ülkede imha edilmesi de bir mecburilik olabilir. Milletlerarası sevkıyatlarda birinci sevkıyat maliyetinin ortalama yüzde 20-30 oranından daha fazlası bile bilakis lojistik için harcanabiliyor. Yurt içinde ise yüzde 20’nin üzerinde maliyetlerle karşı karşıya kalabiliyoruz. Bu yüzden artık satış bedelinin üzerine iade maliyeti de eklenmeye başlandı. Bu da eserlerin fiyatlarında artışa neden oluyor.”
TÜRKİYE’DE 25 FİRMA SİSTEM KURDU
Özellikle hudut ötesi e-ticaret süreçleri hacminin artması ile ülkelerin de bu süreçleri kolaylaştırmak için tedbirler almaya başladığına işaret eden Engin, “Ülkemizde 25’e yakın firmanın bu süreçleri yurtdışındaki tesislerinde organize ettiğini biliyoruz” diye konuştu. Memleketler arası arenaya baktıklarında bu süreçlerin hızlanması için depoların devreye girdiğini gördüklerini anlatan Engin, şunları söyledi: “Ortadoğu coğrafyasında 60 bin metrekare depolama alanı bu süreçler için tahsis edilmiş durumda. ABD’de ise her eyalette bu sürece için depolar mevcut. İade mallar depolara gönderiliyor ve lokal satış sürecine husus oluyor.”
TERSİNE LOJİSTİK NEDİR?
Geleneksel lojistikten farklı olarak ‘tersine lojistik’ modeli, “Kullanılmış yahut kullanılmamış bir mamulün müşteriden geri alınmasını, duruma nazaran imha edilmesini, tekrar kullanılmasını ya da tekrar satılmasını içeren faaliyetler serisi” olarak tanımlanıyor. Sistem, sürdürebilirliğin yeni yollarından biri olarak gösteriliyor.
247 MİLYAR DOLARLIK İADE
Sadece ABD’de 2023’te 247 milyar dolarlık eser iade edildi. Hal bu türlü olunca artık profesyonel iade şirketleri oluşmaya başladı. Örneğin UPS, 2023’te Happy Returns’ü satın aldı. Happy Returns, tüm iade süreçlerini yönetim etmekle kalmıyor, eser kendisine teslim edildiğinde çabucak tüketiciye ödemesini de yapıyor. Bilakis lojistik kullanan firmalar ortasında ise H&M, Apple üzere bilinen isimler yer alıyor.
‘DAHA ÇOK BÜYÜYECEK’
Alanda faaliyet gösteren firmalardan biri olan Kamion Kurucusu Berkay Adlım’a nazaran aksine lojistikte yaşanan en büyük sıkıntılardan biri, iade edilen eserlerin süratli ve tesirli bir formda yönetilememesi. Adlım, “Ayrıca, iade edilen eserlerin yine satılabilir duruma getirilmesi ve bu süreçlerin maliyetli olması da işletmelerin üzerinde baskı oluşturuyor. Türkiye’de, bilhassa küçük ve orta ölçekli işletmelerin, bu süreçleri daha profesyonel bir halde yönetebilmeleri için büyük lojistik firmalarıyla çalışmaya gereksinim duyduklarını görüyoruz. Bu model önümüzdeki periyotta daha çok büyüyecek” dedi.