ANKARA – Türkiye Büyük Millet Meclisi, 14 Mayıs’ta yapılacak seçimden evvel son birleşimini yaptı. Milletvekillerinin son gündemi Amasra Maden Kazasını Araştırma raporu, son oylaması da Radyo Televizyon Üst Heyeti üye seçimi oldu. 5 yıl süren 27’nci yasama devri geride kaldı.
CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÜMET SİSTEMİNİN BİRİNCİ 5 YILI…
Bu devrin başkalarından farkı, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin uygulandığı birinci yasama periyodu olmasıydı. Türkiye’nin 18 Haziran 2018’de Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçişiyle birlikte Türkiye’nin yaklaşık 100 yıllık idare yapısı değişti. Anayasa değişikliği referandumu sonucu hayata geçen bu sistem değişikliği, Meclis çalışmalarını da yakından etkiledi. Başbakanlık makamı kaldırıldı ve yürütmeye ilişkin tüm yetkiler cumhurbaşkanına devredildi. Milletvekillerinin Meclis’te onayladığı kanunlar kadar Cumhurbaşkanlığı kararnameleri de tesirli oldu.
‘BAŞKANLIK SİSTEMİ’ TARTIŞMASI, ‘TAMAM MI DEVAM MI’ SEÇİMİ
Yeni sistemde yürütme makamı Cumhurbaşkanı olunca ülke bütçesinin Meclis’e sunulmasından üst seviye bürokratların atanmasına kadar ‘sınırsız’ yetkiyle donatıldı. Meclis’te alınması gereken pek çok kararın Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile alınması geçen 5 yılın temel tartışma konusu oldu. O denli ki tek bir kişinin ‘sınırsız’ yetkilere sahip olmasının ülkenin iktisadından demokrasisine olumsuz tesirler yarattığını ve sistemin değişmesi gerektiğini savunan muhalefetin temel seçim vaadi güçlendirilmiş parlamenter sisteme geçmek oldu. Ülkenin başkanlık sistemiyle daha da güçlendiğini ve dünyada rekabet edebilen pozisyona geldiğini savunan iktidarsa sistemi müdafaaya odaklandı.
5 YILDA 139 KANUN, 140 CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİ
Türkiye 14 Mayıs seçimlerine bu temel tartışma ekseninde giderken CHP İstanbul Milletvekili İbrahim Kaboğlu, Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin 5 yılında yürütülen Meclis çalışmalarını mercek altına aldı.
Sistemin yürürlükte olduğu 5 yılda Cumhurbaşkanı kararnameleri ve kararları aracılığıyla yasama yetkisinin yürütme tarafından gasp edildiğini savunan Kaboğlu’nun raporuna nazaran 27’nci yasama periyodunda 2 bin 880 başka düzenleme yapan 140 Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi yürürlüğe girerken Meclis’te -uluslararası andlaşmalar hariç- 139 kanun kabul edildi. Yani Cumhurbaşkanı kararnamelerinin sayısı Meclis’in çıkardığı kanunların sayısını geçti. Kaboğlu’na nazaran sistem değişikliği ile cumhurbaşkanına ‘paralel yasa yapma yetkisi’ verildi.
CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİNDE DEĞİŞİKLİK YAPILMASINA DAİR CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMELERİ
Üstelik bu Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin 3’te biri daha sonra çıkan diğer Cumhurbaşkanlığı kararnameleri ile değişikliğe uğradı ya da iptal edildi. 5 yılda çıkan “Cumhurbaşkanlığı Kararnamesinde Değişiklik Yapılmasına Dair Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri”nin sayısı 83’e ulaştı.
CHP’DEN AYM’YE 199 İPTAL BAŞVURUSU
Devlet idaresinin “tek kişi”nin tercihlerine indirgenmiş olması sonucu anayasal kuralların uygulanamaz hale getirildiğini söz edilen Kaboğlu’nun raporunda 5 yıllık Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi boyunca CHP’nin iptal istemiyle Anayasa Mahkemesi’ne yaptığı müracaatların bilgileri de paylaşıldı. Buna nazaran yürürlüğe giren 458 düzenlemeden 199’u iptal istemiyle AYM’ye götürüldü.
5 YILIN ÖZETİ TORBA KANUNLAR
Birbiriyle ilgisiz alanlarda pek çok bahsin birebir teklifin içinde, gereğince tartışılmadan yasalaşmasının önünü açan torba kanun tekniği de son yasama yılında muhalefetin en çok eleştirdiği bahislerin başında geldi. Kaboğlu’nun çalışmasına nazaran 5 yılda Meclis’te maddeleşen 139 kanun teklifinin 52’si torba kanun teklifiydi ve bu kanunlarla birçoğu kritik 2 bin 503 düzenleme yapıldı. 5 yılda Meclis’in en çok mesai yapan kurulu torba tekliflerin görüşüldüğü Plan ve Bütçe Kurulu oldu. Kurul 5 yılda 52 sefer toplandı.
KOMİSYONLARIN AZALAN MESAİSİ
Meclis’in öbür ihtisas komitelerinin mesaileri ise Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri ve torba yasa metodunun tercih edilmesi sebebiyle azaldı. En az çalışan komitelerden biri Anayasa Kurulu oldu. Çok sayıda anayasaya karşıtlık savına rağmen bu kurul 5 yılda yalnızca 3 kere toplandı.
27’nci yasama devrinde Adalet Kurulu ise 21 defa toplandı fakat Kaboğlu’nun çalışmasına nazaran komite, sonlu değişikliklerin ve konjonktürel siyasi hesaplara yönelik düzenlemelerin ötesine geçemedi.
5 yıl içerisinde en az çalışan komitelerden ikisi de Sıhhat ve Etraf Kurulları oldu. Kurullar COVID-19 pandemisine, iklim krizine ve iktidarın “çılgın” projelerine karşın 5 yılda ikişer sefer toplanabildi.
CUMHURBAŞKANLIĞI HÜKÜMET SİSTEMİNİN TARTIŞMALI DÜZENLEMELERİ
Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi ile geçen 5 yılda Meclis’te muhalefetin ve kamuoyunun itiraz ettiği pek çok düzenleme maddeleşti. Tıpkı vilayette birden fazla baro bulunmasının önünü açan çoklu baro düzenlemesi, siyasi partilerin ittifak olarak seçime girmesini düzenleyen seçim kanunu, muhalefetin sansür yasası olarak tanımladığı dezenformasyonla uğraş yasası, öğretmenler ortasında mesleksel kademeleri düzenleyen öğretmenlik meslek kanunu, bekçilere silah kullanma yetkisi getiren kanun tartışmaları düzenlemelerin başlıcaları olarak kayda geçti. 5 yılın en çok reaksiyon çeken Cumhurbaşkanı Kararlarından biri de Türkiye’nin İstanbul Sözleşmesi’nden çekilmesi oldu.
MECLİS KESİN SONUÇLARDAN 3 GÜN SONRA AÇILACAK
Türkiye Büyük Millet Meclisi, 14 Mayıs’ta gerçekleştirilecek 28. Periyot Milletvekili Genel Seçimi kesin sonuçlarının Yüksek Seçim Şurası tarafından ilanından 3 gün sonra saat 14:00’te açılacak. Toplantıya ise en yaşlı üye başkanlık edecek.