Ülke gündemi farklı. Şiddetin kollarına adeta teslim edilmiş sıhhat çalışanlarına yönelik hücumların, cinayetlerin arttığı bir devirdeyiz. Evvelki gün bir hasta yakınının alçakça saldırısı sonucu ömrünü yitiren genç bir tabibin acısı sardı ülkeyi. Sıhhat ordusunun tüm çalışanları dün acılarını iş bırakarak (acil servisler açıktı tabii) haykırmak, seslerini duyurmak istediler. Karşılarına çıkarılan polis buna müsaade vermedi, malum.
Böyle bir ortamda doğrusu kimin ilgisini çeker bilmiyorum lakin İngiltere’de dün siyaset tarihinin en çarpıcı gelişmelerine şahit olundu. Ülkede daha evvel hiç bir başbakanın karşılaşmadığı bir cins “terk edilme” yaşadı Başbakan Boris Johnson. Beş bakanı birden istifa eden Johnson bir bakanını da kendisi vazifeden alınca birden teğe “boşalmış bir kabineyle” başbaşa kaldı. Ayrılan bakanların yerine yapılan atamalar da, görevlendirilenlerin Johnson’a istifa etmesini önererek ayrılmalarıyla durum Başbakan için daha da içinden çıkılmaz hale geldi.
Johnson’a, evvel direnir üzere yapmasına karşın, istifadan diğer yol bırakmayan bu gelişmelerin herkese vereceği kimi dersler var. O nedenle, ülkedeki gündeme aykırı düşecek de olsa yeniden de kelam edilmesi gerekiyor bu yüzden.
Etiği savunmak
Öncelikle siyasette “etik” denen kavramın ne kadar kıymetli olduğunu göstermesi açısından çok değerli olan biten. Başbakan’ın evvel pandemide halkından yapmalarını istediğini kendisinin yapmaması, üstelik bu ortaya çıktığında palavraya başvurması tolere edilir değildi. “Partygate” olarak isimlendirilen o skandala karşın, partisi içinde yapılan inanç oylamasını kıl hissesi kazanan Johnson’un ikinci palavrası da yaptığı kusurlu bir atamayla ilgiliydi. İngiltere’deki siyasi partilerde var olan, Başbakan’ın (parti liderinin) alacağı kararın desteklenmesi için, bazen baskıcı da olabilen Chief Whip kurumunun lider yardımcılığına Chris Pincher’i erkeklere taciz ettiği tezlerine karşın ataması önemli bir meseleydi. Bildiği halde bu atamayı yapması, taciz olaylarını hafifseme manasına geleceğinden reaksiyon büyük oldu. Johnson’un “iddialardan haberim yok” dedikten sonra baskılar sonucu aslında durumu bildiğini açıklaması zati pek de olmayan güvenirliliğini gitgide zedeledi.
Muhalefete gerek kalmadı
Bakın burada en dikkat alımlı olan muhalefete gerek kalmadan, halka palavra söylediği için Johnson’un “ipini çekenin” kendi partisi olmasıdır. Yani “dava için” yapıp ettiklerine sessiz kalan yol arkadaşları yok Johnson’un. Onun palavralarına ortak olmak istemeyen, bunu “ahlaksızlık” sayan bakanlar, milletvekilleri var. Savunulamayacak her haltı yedikten sonra “bir defadan bir şey çıkmaz”
Gelenek dışı bir figür
Theresa May başbakanlıktan ayrıldığında bu kadar gürültü kopmamıştı. Bu seferkinin çok ses getirmesi Johnson’un sahiden değişik bir figür olmasıyla ilgili. Davranışları klasik “İngiliz tutumu”yla uyumlu değildi bir kez. Klâsik İngiliz siyasetçi davranışının kalıplarını kırar bir tarafı da oldu. Tuhaftır bu tavrı yüzünden 2019 genel seçimlerinde oldukça kıymetli oy kazandı. (Buna karşın Johnson’u da, May üzere, halkın seçmediğini, parti içi kararlar sonucu Başbakan olduğunu anımsayalım. 2019 seçimlerini halkın Johnson’u seçtiği formunda yorumlayanlar da var tabii). Beklenen standartlarda hareket etmemesinin ona kazandırdığı bir cazibe olduğu da kesin.
Ancak inatçılığı, başbakanlığı bırakmamak için ayak dirediği biliniyor. Hatta bu maksatla, parti içinde büyük dayanağı olduğuna da inanarak, tekrar kendisi için itimat oylaması bile istediği konuşuluyor. Rekabetçi bir tabiatının olduğu da kesin. Hakkında şu sıralar yazılanlar ortasında bilhassa “hükümet tarzı”nın “süper savunmacı” bir usul olduğunu söyleyenlere rastladım ki aslında bu ülkesini “dünya problemlerinden çekmek isteyen” ABD Lideri Donald Trump’a ne kadar benzediğini düşündürttü bana.
Johnson’un da Trump üzere klâsik bir siyasetçi olmadığı için kendisine yönelik tenkitlere klâsik dürüstlük kavramlarıyla yanıt vermediği ortada. Bu türlü de bir benzerlikleri var.
Ama klâsik çizginin dışına çıkıyorum diyerek palavra söylemek, hala etik bir sorun olarak görüldüğü için partisinin liderliğinden oldu. İngiliz partilerinde Genel Lider ile Önder başka şahıslardır. Kendi adıma hiç bir partinin genel lideri kimdir bilemem, o kadar kamudan uzak bir durumdur yani. Ancak önderlerini herkes bilir. Johnson, liderliğini yaptığı Muhafazakar Parti’nin sonbaharda yapılacak kongresinde yeni başkanın seçilmesiyle Başbakanlık’ı da bırakacak. O vakte kadar etkisiz bir Başbakan olacağı bilinmesine karşın artık, parti içerisinde değişikliğin kongreden evvel yapılması, Johnson’un Başbakanlığı da bırakması isteniyor. Muhalefet ise, yani Emekçi Partisi de erken seçim daveti yapıyor.
Bir daha anımsatayım; Johnson’a, “sen yalancısın” diyen de, istifasını isteyen de, “bizi utandırıyorsun” diyerek kızan da kendi partisi. Yani anlayacağınız İngiliz milletvekillerinin başbakanlarını koruyacak “davaları” falan yok. Her ne kadar savunmadığım bir sistemin figüranları da olsalar, “ahlakları” var fakat.
Şu gelişmeleri gördükçe bizim “dava sahiplerine” anladıkları lisandan seslenmek kaide oldu: “Ol gani seddar cümlenizi ıslah eylesin”.