Küresel iktisatta resesyon telaşlarının güçlenmesi, birçok milletlerarası şirketi maliyetlerini düşürmeye yönelik adımlar atmaya zorladı.
Ülkelerin yüksek enflasyonla gayreti, sıkılaşan para siyasetleriyle birlikte resesyon telaşlarını beraberinde getirdi. Süratle yükselen enflasyona karşı ABD başta olmak en az 45 ülkenin merkez bankası, talebi zayıflatmak için faiz oranlarını artırdı.
28 yılın akabinde birinci kez 75 baz puanlık faiz artışına giden Fed, bu yıl faiz oranlarını artırmayı sürdüreceğine işaret ederken, Avrupa Merkez Bankası (ECB) 11 yıl ortadan sonra birinci defa temmuzda faiz artıracağının sinyalini verdi.
Küresel ekonomik büyümenin yavaşlaması bekleniyor
Faiz artırımlarıyla borçlanma maliyetleri artarken, bu durum, tüketici talebi ve işletmelerin büyümesini baskılayarak ekonomik büyümeyi yavaşlama eğilimine soktu.
Politika yapıcılar enflasyona karşı resesyon riskini göze alırken, Memleketler arası Para Fonu (IMF) ve Dünya Bankası üzere pek çok kuruluş, büyüme kestirimlerini düşürerek birçok ülke için resesyondan kaçınmanın güç olacağı ihtarında bulundu.
Enflasyon ve kısıtlayıcı para siyasetlerinin dünya iktisadının büyüme suratını düşüreceği öngörülürken, Covid-19 salgını ve Rusya’nın Ukrayna’da başlattığı savaş da global iktisada ait belirsizliğin devam etmesine neden oldu.
ABD iktisadının 2023’te resesyona girmesi olası
Dünyanın en büyük iktisadı ABD’de, mortgage (konut kredisi) talebinin 22 yılın en düşük düzeyine gerilemesi, ülkenin büyük perakende zincirlerinin hayal kırıklığı yaratan bilançoları ve borsanın teknik olarak “ayı piyasasına” girmesi resesyon telaşlarını güçlendirdi.
ABD’de iş dünyası temsilcilerinden gelen “ekonomik bir kasırgaya hazırlanılması” tarafındaki karamsar açıklamalar da piyasalardaki resesyon endişelerini körükledi.
Ekonomistlerin birçok, ABD iktisadının 2023’te resesyona girme ihtimalinin yüksek olduğuna işaret ediyor.
İşten çıkarma haberleri gündemde
Resesyon öngörülerinin artmasıyla birçok memleketler arası şirket, süreçten en az ziyanla çıkabilmek gayesiyle maliyetlerini düşürmek için yeni yatırımlarını durdurmaya ve işten çıkarmalara gitmeye başladı.
Yükselen enflasyon ve yavaşlayan talep şirketleri küçülmeye gitmeye zorlarken, teknoloji, finans, gayrimenkul ve medya dallarında faaliyet gösteren şirketlerden işten çıkarma haberleri arka arda geldi.
Özellikle ABD’de, iş gücü piyasasının sıkılığını muhafazasına rağmen yılın birinci yarısında işten çıkarma dalgası öne çıktı.
Teknoloji dalında işten çıkarmalar yoğunlaştı
İşten çıkarmaların teknoloji şirketlerinde ağırlaşması dikkati çekiyor. İşten çıkarmalar konusunda kimi şirketler Covid-19 salgınının tesirlerini öne sürerken kimileri da süratli büyüme periyotlarındaki çok işe alımlara işaret ediyor.
ABD’de Netflix üzere büyük teknoloji şirketleri bu yıl işten çıkarmalara imza atarken, Robinhood, Glossier ve Better 2022’de çalışan sayısını kıymetli ölçüde azaltan teknoloji şirketlerinden yalnızca birkaçı oldu.
Küresel insan kaynakları hizmetleri veren Challenger’in bilgilere nazaran, yükselen enflasyon ve yavaşlayan talep şirketleri baskı altına alırken, teknoloji dalındaki ABD’li patronlar, geçen ay 4 bin 404 kişinin işine son vererek ocak-nisan devrine nazaran yaklaşık 9 kat daha fazla işten çıkarma yaptı.
Bu şirketlerden kripto para borsası Coinbase, çalışan sayısını yüzde 18 azaltacağını duyurdu. Coinbase Üst Yöneticisi Brian Armstrong, ekonomik şartların süratle değiştiğine dikkati çekerek, “10 yılı aşkın bir ekonomik patlamanın akabinde bir resesyona giriyor üzere görünüyoruz.” değerlendirmesinde bulundu. Armstrong, resesyonun diğer bir “kripto kışına” yol açabileceğini ve uzun sürebileceğini kaydetti.
Kripto para platformlarından BlockFi da iş gücünün yaklaşık yüzde 20’sini azaltacağını açıkladı. BlockFi Üst Yöneticisi Zac Prince, “makroekonomik şartlardaki dramatik değişimden” ziyan gördüklerini aktardı.
Siber güvenlik firması OneTrust çalışanlarının yüzde 25’ini işten çıkaracağını duyururken, moda uygulaması Stitch Fix iş gücünde yüzde 15’lik azaltmaya gideceğini açıkladı. İkinci el araç alım-satım platformu Caravana’nın çalışanlarının yüzde 12’sini, paylaşımlı scooter uygulaması Bird’ün de çalışanlarının yüzde 23’ünü işten çıkarmayı planladığı belirtildi. Dijital müzik platformu Spotify ise işe alımları yüzde 25 azaltacağını duyurdu.
ABD’nin büyük teknoloji şirketlerinden Facebook ve Amazon’un da işe alımları yavaşlattığı belirtilirken, Tesla Üst Yöneticisi Elon Musk’ın şirketin üst seviye yöneticilerine “dünya genelindeki tüm işe alımları durdurun” başlıklı bir e-posta gönderdiği haberleri basına yansıdı. Musk’ın, kelam konusu e-postada, iktisada dair “süper berbat bir his” taşıdığını ve çalışan sayısının yüzde 10 azaltılması gerektiğini belirttiği aktarıldı.
Sosyal medyayı etkin olarak da kullanan Musk’ın değerlendirmeleri; piyasalarda satışlar sürat kazanırken, enflasyon yükselirken ve resesyon kaygıları yükselirken global iktisadın sıhhatine yönelik tasaları artırdı.
Musk’ın iktisatla ilgili uyarısı, analistler tarafından iki yıllık global salgına ve artan resesyon riskine ait kaygılara karşın üretime nazaran güçlü talep alan araba bölümü için bir “uyarı” olarak değerlendirildi.
Gayrimenkul, finans ve medya kesimlerinden de işten çıkarma haberleri geldi
Gayrimenkul kesiminde ise ABD’de faaliyet gösteren Compass ve Redfin şirketleri, mortgage oranlarının yükseldiği ve konut satışlarının düştüğü bir periyotta çalışan sayılarını azaltma kararı aldıklarını açıkladı. ABD Menkul Değerler ve Borsa Komitesi’ne (SEC) yapılan bildirimlerde, Compass’ın çalışan sayısının yüzde 10, Redfin’in ise yüzde 8 azaltılacağı belirtildi.
ABD’nin büyük bankalarından Wells Fargo’nun ise 2022’nin birinci çeyreğinde mortgage gelirleri düşerken ilgili durumlarda çalışanları işten çıkarmaya başladığı bildirildi.
Merkezi İsviçre’de bulunan Credit Suisse’in de ziyan ihtarında bulunmasının akabinde maliyetleri düşürmeye yönelik işten çıkarmaları değerlendirdiği kaydedildi.
İngiltere’nin ulusal yayıncısı BBC’nin ise yıllık 500 milyon sterlinlik tasarruf planının bir kesimi olarak gelecek birkaç yıl içinde yaklaşık 1.000 çalışanıyla yollarını ayırmayı planladığı belirtildi.
Çevrim içi araba satıcısı Cazoo, resesyon ve tüketici kesintileri konusundaki kaygılar nedeniyle başta İngiltere olmak üzere Avrupa’da yaklaşık 750 kişiyi işten çıkardığını duyurdu.
Telecom Italia da (TIM), 2024’e kadar 1 milyar avro tasarruf planı içinde istekli bir erken emeklilik planı yoluyla kasım ayına kadar kendi iç pazarında 1.200 kişiyi işten çıkarmak için sendikalarla anlaştı.
Öte yandan, Covid-19 nedeniyle seyahatlerin durma noktasına geldiği Avrupa’da hava yolu şirketlerinin geniş kapsamlı istihdam ve maaş kesintileri yapmasının akabinde salgının tesirinin azalmasıyla pilotlardan bagaj görevlilerine kadar havacılık kesimi çalışanlarının yüksek fiyat artışları ve daha düzgün çalışma şartları istemesi dikkati çekiyor.(AA)