Trabzon’un Maçka ilçesi Karadağ eteklerindeki Sümela Manastırı’nda taş düşmesi sonucu 2 turistin yaralanması ile sonuçlanan olayın akabinde 6 yıl süren, kayalıkların jeolojik ve jeoteknik bakımdan araştırılması ve güçlendirilmesi projesi, tekrar gündeme geldi. Kaya düşmesini tedbire çalışmalarında yanlış strateji izlendiğini öne süren eski Karadeniz Teknik Üniversitesi (KTÜ) öğretim üyesi ve jeoloji mühendisi Prof. Dr. Osman Bektaş, “Restorasyon çalışmaları yapılmadan evvel manastırda rastgele bir kaza, taş düşmesi yahut birisinin yaralanması kelam konusu değildi. Patlatma ve kaya düşürmeleri olmasaydı artık bu kadar tehlikeli olmayacaktı” dedi.
Türkiye’nin kıymetli tarihi, turistik ve inanç yerlerinden olan, yerli ve yabancı binlerce turistin ziyaret ettiği, UNESCO Dünya Miras Süreksiz Listesi’nde yer alan, Trabzon’un Maçka ilçesi Karadağ eteklerindeki Sümela Manastırı’nda; 2016 yılının Şubat ayında onarım, etraf düzenlemesi, kayalıkların jeolojik ve jeoteknik bakımdan araştırılması ve güçlendirilmesi projesi başlatıldı. Kaya düşme riskine karşı yamaçtaki riskli kesim ve bloklar patlatma tekniği ile düşürülerek ıslah çalışması yapıldı. Endüstriyel dağcılar, taş düşmelerine karşı yamaçları çelik ağlarla örüp, güçlendirdi.
360 tonluk kaya tehdidi
Ziyarete 1 Kasım’da 4’üncü defa kapatılan manastır girişinde tehlike oluşturan 360 tonluk kaya kütlesi, çelik ağ ile bohçalama usulüyle yerine sabitlendi lakin kaya blokunda süren risk nedeniyle yeni bir önlemin alınması kararlaştırıldı. Bunun üzerine manastırın giriş kapısının üstünde yer alan kaya bloku, 16 metrelik çelik kazıklarla yamaca sabitlendi.
“Yanlış strateji izlendi”
Kaya düşmesini tedbire çalışmalarında yanlış strateji izlendiğini öne süren jeoloji mühendisi Prof. Dr. Osman Bektaş, “Manastırı daha inançlı hale getirmek için yapılan çalışmalarda yanlış strateji izlendi. Onarım çalışmaları yapılmadan evvel manastırda rastgele bir kaza, taş düşmesi yahut birisinin yaralanması kelam konusu değildi. Bölgede ‘tektonik kırık’ dediğimiz; jeolojik yapıda 3 farklı doğrultuda çok derin kırıklar var. Bunlar kuzeybatı, kuzeydoğu ve doğu-batı doğrultulu tektonik kırıklar. Bunlar çok derin kayaları, kesen kırıklardır. Bu kırıklar, Sümela yamacının blok biçiminde oluşmasını sağlıyor. Bir de yamacın eğimi var, grative tesiriyle bu bloklar vakit zaman düşüyor. Bunu önlemek için askıdaki kayaları düşürüp, patlattılar. Bu çalışma sonuç almadı zira arttan yeniden kayalar düşmeye başladı” dedi.
Giriş kapısının üzerindeki devasa blokun düşebileceğini belirten Prof. Dr. Bektaş, “Patlatmalar yahut kaya düşürmeleri vaktinde olmasaydı artık bu kadar tehlikeli olmayacaktı. Artık ister istemez sabitleme çalışmaları var, kayayı düşüremiyorlar. En yanlışsız sonuç, bohçalama yoluydu. Başlangıçtan bu yana bohçalama yapılsaydı; bugüne kadar 4 defa kapatmaya da gerek olmayacak ve çok daha sonuç alıcı bir çalışma yapılırdı” diye konuştu.
“Kırıklar vakitle genişleyecek”
Yamaç ıslahı sırasında yapılan patlatma ve kaya düşürmelerin daha derin kırıklar oluşturabileceğini belirten Prof. Dr. Bektaş, şunları söyledi:
“Patlatmanın başlangıçta yapılmaması gerekirdi. ‘Patlatma yapmadık’ dediler fakat şahsen şahit oldum. Bu patlatmalar yamaçtaki blokların hareketlenmesine neden oldu. Düşen ve geriden yine sabit olmayan blokların tekrar hareketlenmesi kelam konusu. Orada kaya düşmesini katiyetle önlemek mümkün değil. Yüzeydeki kayaları düşürmek ile ‘Kaya düşmesini önledik, burayı ebediyen inançlı hale getirdik’ demek; kelam konusu olamaz. Kırıklar çok derin. Ayrıyeten ısı farkı ve yağışlar olduğu ve karlar eridiği sürece kırıklar vakitle genişleyecek ve yeni kaya blokları düşmeye başlayacak. Kaya düşürmek ve patlatmak yerine demir halat ve çelikler ile birlikte bohçalama dediğimiz, kaplama usulüne gidilseydi; bu sorun çözülmüş olurdu. Kısa vakitte çok daha az parayla ve inançlı halde çözülürdü. Bir onarımın bu kadar sürmesi teknik açıdan sorgulanabilecek bir problemdir.”
Sümela Manastırı’nda 72 oda
Maçka ilçesinde Karadağ’ın Altındere Vadisi’ne bakan eteğinde, yaklaşık 300 metre yükseklikteki ormanda kayaların oyulmasıyla yapılan Sümela Manastırı, halk ortasında ‘Meryem Ana’ ismiyle da biliniyor. Hakkında çeşitli rivayetler de bulunan ve kuruluşu bilimsel bilgilere nazaran, 13’üncü yüzyıla uzanan tarihi manastırda, hizmet üniteleri, misafirhane, mutfak ve ayazmanın dışında toplam 72 oda bulunuyor. 88 yıl sonra manastırda 2010’da binlerce kişinin iştirakiyle düzenlenen ayini, Fener Rum Patriği Bartholomeos yönetti.