Murat Ağca
İlginçtir, birinci sefer 1983 yılında Helsinki’de düzenlenen Dünya Atletizm Şampiyonası, 40 yıllık tarihinde en fazla madalyayı kazanan ABD’nin topraklarına hiç ayak basmamıştı. Ta ki dünya atletizminin işvereni Sir Sebastian Coe’nun dileği, 7 yıl önce IAAF idare şurasının kararıyla birleşinceye kadar…
Peki, koca koca kentler dururken neden 170 bin nüfuslu üniversite kenti Eugene seçildi? Bunun birden çok sebebi var. Her şeyden evvel bu kent ve stadı, 20.yüzyılın başarından beri Amerikan kolej atletizminin kalbinin attığı yer. Stadyuma ismi verilen Bill Hayward da 44 yıllık atletizm antrenörlüğü boyunca birçok şampiyonlar yetiştirmiş… Olağan buranın dünya devi Nike’ın da doğduğu yer olduğunu unutmamak lazım. İşte tam 38 yıl Nike’ın danışmanlığını yapan eski ünlü İngiliz atlet Seb Coe, tahminen de minnettarlığını dünyanın bu en büyük atletizm şölenine konut sahipliğini Oregon’a taşıyarak göstermek istedi!
Türkiye’nin pek fazla gündeminde olmasa da, 15 Temmuz’da başlayan işte o şampiyona, bugün tamamlanıyor. Her vakit olimpiyatların akabinde en çok ülkenin katıldığı spor aktifliği olan Dünya Atletizm Şampiyonası, pandemi nedeniyle bir yıl ertelenip, üstüne bir de birtakım ülkeler vize sorunu yaşayınca bu yıl 192 ülke ile 2005 Helsinki’den bu yana en düşük sayıda kalsa da, müsabakaların kalitesi atletizmseverleri tatmin edecek seviyedeydi.
Azim ve cesaret
Eugene’de alanda yaşananlar dışında, perde ardında farklı kıssaları olan atletler de vardı. Savaşa karşın güç koşullar altında çalışmaya devam ederek, Ukrayna’yı temsil eden isimlerden Andrii Protsenko, azmi ve hamasetiyle tahminen de şampiyonanın gerçek yıldızıydı. Yüksek atlamada 2.33 metreyle üçüncü olan Protsenko’nun bombalardan bronz madalyaya uzanan kıssası, dinleyenleri şaşkına çevirdi:34 yaşında evli ve iki çocuklu bir atlet olan Protsenko, çatışmaların ağırlaştığı kentlerden olan Kherson’da yaşıyordu. Kış boyunca bir köyde ailesiyle birlikte kalan Ukraynalı atlet, kendi değimiyle ister spor yapmak için, ister savaşa giderse hayatta kalabilmek için idman yapmak zorundaydı.
Ne var ki, ortada idman yapacak hiçbir materyali yoktu. Köyün etrafına bombalar yağarken, Protsenko birkaç ay sonra yapılacak Dünya Şampiyonası’na konstantre olmaya çalışıyordu. Sonunda gerecini kendi kendine yapmaya karar verdi. İki araba lastiğini bir demir çubuğa geçirerek halter yaptı. Çamurlu tarlalarda koşarken, sera çubuklarını mahzur yapıp üzerinden atladı.
Dünya Salon Şampiyonası için kotası olduğu halde savaş ortamından çıkamadığı için Belgrad’a gidemedi. Şartlar kötüleşince, 40 gün sonunda ailesiyle Kherson’daki köyü terk etmek zorunda kaldı. Toplumsal medya üzerinden kaçış rotaları çalışan Ukraynalı atlet, sonunda Rus işgal bölgesinden çıkıp Portekiz’e gitmeyi başardı. Oradan da İspanya’ya geçen Protsenko, Alicante’de İspanyol federasyonunun takviyeleriyle şampiyonaya hazırlandı.
Ve tahminen de sıkıntı kaidelerin motivasyonuyla 8. defa katıldığı fakat hiç finale kalamadığı Dünya Şampiyonası’nda bu defa madalyaya uzandı.
Bu madalya Protsenko’yu bir mühlet memnun etse de artık o ve ailesi, savaş bitene kadar kalacak bir yer arayışındalar. Ukrayna’ya dönemediği için Polonya’ya yerleşmek isteyen atlet, daha ne kadar mülteci olarak yaşayacağını hiç bilmiyor…
Rojas ve Barshim üçledi
Toplamda 49 yarışın gerçekleştiği Dünya Şampiyonası’nda bayanlar üç adım atlamanın tartışmasız yıldızı Venezuelalı son olimpiyat şampiyonu Yulimar Rojas, 15.47 metreyle üst üste üçüncü defa tepe yaptı. Tokyo’da yüksek atlamadaki rakibi İtalyan Tamberi’ye altın madalyayı bölüşmeyi teklif ederek olimpiyat tarihine geçen Mutaz Barshim, bu kere işini bahta bırakmadı ve 2.37 metreyle üçüncü defa dünya şampiyonu olan birinci yüksek atlamacı unvanına ulaştı. 400 metre pürüzde Brezilyalı Dos Santos’un Rai Benjamin ve Warholm’ün önündeki 46.29’luk şampiyona rekoru, çekiçte Pawel Fajdek’in üst üste beşinci dünya şampiyonluğu akılda kalan performanslar ortasındaydı.
Pocket Rocket tekrar zirvede
Kadınlarda ise ‘pocket rocket’ lakaplı Jamaikalı Shelly-Ann Fraser-Pryce, 35 yaşında ulaştığı 100 metredeki beşinci dünya şampiyonluğu zaferini, 10.67’lik şampiyona rekoru derecesiyle süsledi. Kürsünün öteki basamaklarına da Fraser-Pryce’ın vatandaşları Sherika Jackson ve Elaine Thompson-Herah tamamladı. Olimpiyatta iki kere üçleme yapan Jamaikalı bayan sprinterler, bu defa dünya şampiyonasında da tıpkı muvaffakiyete imza attı.
200 metrede ise birinci iki basamak yeniden Jamaika’ya giderken, yalnızca yerler değişti. Bu defa sahneye Sherika Jackson çıktı ve 21.45’lik tüm vakitlerin ikinci en âlâ vaktini koşarak, vatandaşı Shelly-Ann Fraser-Pryce ve Britanyalı Dina Asher-Smith’in önünde altın madalyayı boynuna taktı. Böylece tüm vakitlerin madalya klasmanında Fraser-Pryce 10 altın, 3 gümüş toplam 13 madalya ile Allyson Felix (19), Usain Bolt ve Merlene Ottey (14)’den sonra 4. sıraya yükseldi.
Lyles depresyondan koşarak uzaklaştı
Her şampiyonanın en çok merak edilen sprint yarışlarında tarihi madalyalar, tarihi derecelerle geldi. 100 ve 200 metrelerde beklendiği üzere erkeklerde ABD, bayanlarda Jamaika’nın dominasyonu şampiyonaya damga vurdu. Usain Bolt sonrası periyotta tahminen şimdi onun rekorları kırılamadı lakin Eugene’de Noah Lyles, şapka çıkarılacak performanslarıyla tarihte Bolt’a en çok yaklaşan isim olmayı başardı. ABD’li atlet, 200 metrede 19.31’lik dayanılmaz derecesiyle, Bolt ve Yohan Blake’den sonra tarihin en süratli üçüncü performansına ulaşırken, hem Michael Johnson’ın Atlanta 1996’dan beri kırılamayan Amerika rekoruna ulaştı, hem de 200 metredeki dünya şampiyonluğu unvanını korudu. Fakat tahminen de en kıymetlisi, mesleğini tehdit eden külfet dolu vakitlerini ve yaşadığı depresyonu da yendiğini kanıtladı. Çocukluğunda bir öğrenme zorluğu olarak bilinen disleksi teşhisi konulan, okulda akran zorbalığı ile karşılaşan, gençliğinde ise yaşadığı depresyon nedeniyle terapi gören ve ilaç kullanmaya başlayan 25 yaşındaki Lyles, kendi değimiyle “Koşarak tüm dertlerini gerisinde bırakmaya” çalışıyor. Ve en azından şimdilik bunu başarmış üzere gözüküyor…
400’den vazgeçti, 100’de şampiyon oldu
100 metreye gelince; orada da kürsüye üç Amerikalı çıktı. Pandemi devrinde büsbütün 100 metreye konsantre olmak için 400 metre koşmaktan vazgeçen ve gerçek karar verdiğinin sinyalini Tokyo’daki olimpiyatta 100 metrede ikinci olarak veren Fred Kerley, Eugene’de 9.86 ile dünyanın en süratlisi unvanının yeni sahibi oldu. Birlikte idman yapan Marvin Barcy-Williams ve Trayvon Bromell de 9.88 koşarak Kerley’i takip ettiler. Son olimpiyatın sürpriz şampiyonu İtalyan Lamont Marcell Jacobs ise yarı finalde sakatlanarak yarıştan çekildi.
McLauglin’den rekor
Dünya Atletizm Şampiyonası bayanlar 400 metre engellide uğraş eden ABD’li atlet Sydney McLaughlin, dünya rekoru kırarak altın madalya kazandı. 2020 Tokyo Olimpiyatları şampiyonu McLaughlin, 50.68’lik müddetiyle yarışı birinci sırada tamamlarken, son 13 ayda dördüncü kere dünya rekorunu geliştirdi.
Bir tek Ersu ‘Şaşma’dı
Türkiye 7 ulusal atletle gittiği Eugene’de beklediğini bulamadı. Türk atletizm tarihinin Akdeniz Oyunları’ndaki birinci sırıkla atlama şampiyonu olarak ismini tarihe yazdıran Ersu Şaşma’nın Dünya Atletizm Şampiyonası’nda da finale yükselmesi teselli ikramiyesi üzereydi. 22 yaşındaki Şaşma, 5.75 ile son 12 isim ortasına kaldı. 400 metre pürüzde olimpiyat madalyalı Yasmani Copello, baldırındaki çekme nedeniyle daha evvel üç kere final koştuğu şampiyonada bu defa yarı finali aşamadı. Yeniden Copello üzere birkaç hafta evvel Akdeniz Oyunları’nda altın madalya kazanan Eda Tuğsuz da cirit atmada üç geçersiz deneme sonrası derece bile kaydedemedi. Mesleklerinde birinci sefer büyüklerde Dünya Şampiyonası deneyimi yaşayan atletlerimizden Mikdat Sevler, 110 metre engellide 13.61 koşarak yarı finali iki sırayla kaçırdı. Üç adım atlamada ise Tuğba Danışmaz, 13.63 metrelik derecesiyle, 14.09’luk Türkiye rekorunun uzağında kalınca finale yükselemedi. 20 km yürüyüşte Meryem Bekmez yarışı tamamlayan 36 atlet ortasında 18. sırayı aldı. 22 yaşındaki Şilan Ayyıldız ise 1500 metre seçmelerinde 4:12.67 ile mesleğinin en güzel ikinci derecesini koşmasına rağmen yarı finalin uzağında kaldı.